Dòng vốn xanh đang chuyển động

Nhà đầu tư và định chế tài chính phát triển (DFIs) ngày nay hiểu rằng, việc rót vốn vào các mô hình kinh doanh bền vững không chỉ là trách nhiệm đạo đức mà còn là chiến lược quản trị rủi ro dài hạn thông minh. Dòng vốn xanh vì thế đang có điều kiện cắm rễ sâu vào nền kinh tế, bằng nhiều phương thức khác nhau.

10/9/2025

Thực tế là các áp lực từ các quy định quốc tế cũng đang ngày càng gia tăng cho các hoạt động sản xuất xanh ở nhiều quốc gia. Các khu vực kinh tế lớn như Châu Âu đang đi đầu với các cơ chế như Thỏa thuận Xanh Châu Âu (EU Green Deal) và yêu cầu nghiêm ngặt về báo cáo phát thải, công bố thông tin ESG.

Doanh nghiệp trên toàn cầu, bao gồm trong đó có cả Việt Nam, cần phải thực sự “xanh hóa” các hoạt động của mình, nếu muốn tiếp tục tham gia sâu hơn vào chuỗi giá trị cung ứng giá trị toàn cầu. Việc bước vào sân chơi thương mại quốc tế lâu dài cần phải được xanh hóa và dòng vốn xanh đang chuyển động theo.

Với hai động lực chính đang thúc đẩy này đang định hình nên thị trường tài chính xanh, bền vững tại các quốc gia. Đặc biệt là với Việt Nam, thị trường xuất khẩu là động lực tăng trưởng chính của nền kinh tế. Dòng vốn xanh và sản xuất xanh đang chuyển động thực sự, dù còn hơi chậm.

Tại Việt Nam, cam kết Net Zero cũng được chính phủ đặc biệt quan tâm. Thủ tướng Chính phủ tại COP26 đang vạch ra lộ trình phát triển kinh tế – xã hội đầy tham vọng. Để đạt được mục tiêu này, Việt Nam cần khoảng 368-380 tỷ USD nguồn vốn xanh trong giai đoạn 2022-2040. Thị trường tài chính xanh tại Việt Nam cũng đang chứng kiến sự tăng trưởng mạnh mẽ với tốc độ 170% trong năm qua.

Vốn xanh kỳ vọng sẽ giúp doanh nghiệp chuyển đổi sang mô hình phát triển bền vững, giúp doanh nghiệp đầu tư vào các dự án, mua sắm máy móc, thiết bị và công nghệ mới để sản xuất sạch hơn, xanh hơn, gắn với bảo vệ môi trường và quản lý tài nguyên hiệu quả.

Theo số liệu từ Ngân hàng Nhà nước cũng cho thấy, Danh mục cho vay xanh chủ yếu tập trung vào lĩnh vực năng lượng tái tạo, năng lượng sạch (chiếm 37%), nông nghiệp xanh (trên 29%)…các lĩnh vực khác còn tương đối chậm. Việc tiếp cận các nguồn vốn xanh trong nước và quốc tế cũng còn rất nhiều thách thức.

Doanh nghiệp Việt Nam, hầu hết là doanh nghiệp vừa và nhỏ (SMEs), dù có tiềm năng nhưng vẫn đang đối mặt với nhiều rào cản trong việc tiếp cận nguồn vốn xanh quốc tế như: Hạn chế về mặt nhận thức các tiêu chuẩn ESG, năng lực quản trị chưa đáp ứng yêu cầu của các nhà đầu tư quốc tế. Nhiều khó khăn trong việc xây dựng các dự án xanh minh bạch trên giấy tờ cũng chưa đáp ứng được, chưa nói đến những khó khăn thực tế khác.

Đến 30/6/2025, dư nợ tín dụng xanh Việt Nam mới đạt 736 nghìn tỷ đồng, chiếm 4,3% tổng dư nợ; còn trái phiếu xanh mới đạt hơn 30 nghìn tỷ đồng, tương đương 2% thị trường trái phiếu doanh nghiệp. Thực tế vốn xanh chảy ra nền kinh tế chưa thấm vào đâu, so với nhu cầu thực tế cần phải có.

Theo báo cáo của Ngân hàng Thế giới, nhằm đạt mục tiêu Net Zero vào năm 2050, Việt Nam cần huy động trung bình 6,8% GDP mỗi năm, tương đương khoảng 368 tỷ USD cho đến năm 2040. Đây là một con số rất lớn và cần phải huy động từ nhiều nguồn và việc vay và cho vay cũng cần nhiều tiêu chuẩn.

Một chuyên gia ngân hàng cho biết: Cho vay vốn xanh không phải khó ở việc cho vay mà ở chỗ phải tuân thủ hàng loạt tiêu chuẩn môi trường – xã hội – quản trị (ESG) từ các định chế tài chính quốc tế như IFC hay ADB.

Điều này buộc ngân hàng trong nước phải xây dựng khung tài chính xanh riêng, vừa theo chuẩn quốc tế vừa bản địa hóa theo luật pháp Việt Nam. Rào cản lớn nằm ở chi phí tuân thủ cao và yêu cầu minh bạch dữ liệu, khiến việc thẩm định dự án phức tạp và kéo dài. Nhưng nhiều ngân hàng thương mại cũng chủ động tung ra các gói vốn xanh với lãi suất ưu đãi, nhắm tới những dự án tuân thủ tiêu chuẩn ESG.

Chính phủ cũng đã công bố “Danh mục phân loại xanh” vào tháng 7/2025. Nhưng vì là mới nên còn cần quá trình để thẩm thấu hết các nội dung vào nhận thức chung của cả hai phía: Người cho vay và người đi vay.

Nhưng với việc công bố danh mục xanh thì đây là lần đầu tiên Việt Nam có một bộ khung pháp lý thống nhất, đóng vai trò kim chỉ nam cho cả bên vay và bên cho vay. Mở đường cho các hoạt động tài chính xanh từng bước mở rộng, khi cả ngân hàng và doanh nghiệp có điều kiện soi chiếu, đúng đối tượng cần được hỗ trợ và hỗ trợ hiệu quả.

Các cơ quan quản lý, các tập đoàn, doanh nghiệp, các địa phương chuyển đổi xanh tiêu biểu cũng đang tìm cách chia sẻ kinh nghiệm, tìm giải pháp, nâng cao năng lực quản trị. Đặc biệt là quản trị theo tiêu chuẩn quốc tế nhằm hút dòng vốn xanh cho các hoạt động của mình.

Một số hội thảo và các diễn đàn xanh ra đời đều nhằm tìm ra phương hướng cho dòng vốn xanh thực sự có thể chảy vào nền kinh tế hiệu quả hơn.

Tất cả các chuyển động này sẽ đang dần đánh thức các mô hình sản xuất xanh lẫn các định chế tài chính xanh vào cuộc. Tạo ra một thị trường vốn xanh sôi động hơn cho nền kinh tế xanh của Việt Nam trong thời gian tới, dù còn nhiều thách thức.

Nhưng các chuyển động này đang tạo ra những thay đổi mới và tạo ra làn gió mới cho các hoạt động tài chính xanh phát triển tốt hơn trong thời gian tới.

Diệu Thanh